Twó®czość pracownika. Poznaj 5 elementów utworu pracowniczego w świetle praw autorskich
Pracodawca ?????
No nie żartuj, przecież to moje!
Co mówią przepisy
Problematyka utworów pracowniczych w kontekście prawa autorskiego zostało uregulowane w art. 12 ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne, dlatego ważne dla zrozumienia tej relacji jest przytoczenie przepisu:
Ust. 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Ust. 2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.
- Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.
Przykład:
M.L. pracująca na stanowisku nauczyciel bibliotekarz w bibliotece szkolnej, w ramach wykonywanej pracy stworzyła pomysł zajęć dla uczniów o tematyce teatralnej, medialnej i literackiej. W wyniku zaistniałego sporu nauczycielka uznała, że dyrektor szkoły bezprawnie użył jej pomysłu (idei) zajęć. Sąd Apelacyjny uznał, że nauczycielka nie miała racji, gdyż pracodawca nabył autorskie prawa majątkowe do utworu powódki w postaci propozycji zajęć, które nauczycielka przedłożyła wykonując swoje obowiązki pracownicze, a strony nie zawarły żadnej umowy przewidującej, iż pracodawca nie nabędzie tych praw. (wyr. SA w Białymstoku z 4.09.2012 r., III APa 7/12)
Przykład:
Powód tworzył programy komputerowe w czasie godzin pracy, a także po godzinach pracy. Czas potrzebny na stworzenie aplikacji wynosił około dwóch miesięcy. Stworzenie programów było związane z zakresem jego obowiązków na zajmowanym stanowisku. Powód za stworzenie aplikacji nie otrzymał wynagrodzenia od pozwanego. Otrzymywał wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę.
Sąd uznał, że od zgodnej woli pracodawcy i pracownika, tj. stron stosunku pracy, zależy, kto nabywa prawa autorskie do programu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania przez niego obowiązków pracowniczych: pracownik czy pracodawca. Jeżeli strony stosunku pracy nie postanowiły w umowie, że pracownik nabywa autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, prawa te przysługują pracodawcy. (wyr. SA w Poznaniu z dnia 11 lipca 2013 r., I ACa 600/13).
Zrozumieć utwór pracowniczy
Dla zrozumienie relacji pracownik- pracodawca i praw do utworu, ważne jest przeanalizowanie kilku elementów, a dokładnie pięciu, które omawiam poniżej.
1.Powstanie utworu pracowniczego
Powstanie utworów pracowniczych może wynikać z nawiązania stosunku pracy na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania czy spółdzielczej umowy o pracę, niezależnie od czasu ich trwania, czyli mogą dotyczyć także umów na okres próbny.
2.Charakter pracowniczy
Aby utwór miał „charakter pracowniczy” i znajdowała zastosowanie regulacja z art. 12 nie wystarczy jakikolwiek związek łączący powstanie utworu ze stosunkiem pacy, niezbędne jest, aby stworzenie utworu nastąpiło w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.
Według dominującego poglądu do nabycia praw dochodzi niezależnie od zawarcia umowy o pracę w formie pisemnej.
3.Nabycie majątkowych praw autorskich
Zakres nabycia praw autorskich następuje „w granicach wynikających z celu umowy o pracę” i „zgodnego zamiaru stron”.
Zastanawiając się nad zgodnym zamiarem stron należy brać pod uwagę przeznaczenie utworu znane obu stornom, istniejących zwyczajów i praktyki zawodowej dotyczącej określonego sposobu eksploatacji utworu.
Przykład:
W przypadku stworzenia przez pracownika agencji reklamowej plakatów na użytek określonej akcji marketingowej ich rozpowszechnienie przez agencję jako strony kalendarza nie powinno co do zasady być dozwolone bez wyraźnego wskazania odmiennej treści w umowie.
4.Upowszechnienie
Przepisy przewidują, że pracodawca „traci” prawo do utworu, w przypadku braku jego rozpowszechnienia, który zgodnie z zawartą umową o pracę przeznaczony był do rozpowszechnienia.
Chodzi o faktyczne przystąpienie do publicznego udostępnienia utworu w jakiejkolwiek formie, przewidzianej dla danego utworu.
5.Wynagrodzenie za stworzenie utworu pracowniczego
Warto pamiętać, że co do zasady pracownikowi nie przysługuje odrębne wynagrodzenie z tytułu stworzenia utworu pracowniczego oraz przekazania go pracodawcy.
Nie wyklucza to jednak, że pracodawca z pracownikiem mogą ustalić dodatkowe wynagrodzenie, czy przyznanie dodatkowej premii.
Przykład:
Stronami umowy była Wyższa Szkoła Prawa i Administracji oraz pracownik, które oprócz umowy o pracę zawarły także umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Zdaniem Sądu Najwyższego, jeżeli wykonanie utworu (podlegającego prawu autorskiemu) następuje w ramach umowy o pracę to, w stosunku pracy, a nie w umowie o przeniesienie autorskich praw majątkowych, zasadza się źródłowa podstawa wynagrodzenia za korzystanie przez pracodawcę z utworu (uchwała SN z dnia 14 lutego 2012 r., III UZP 4/11).
adw. Małgorzata Moczulska
Pomagam zrozumieć przepisy prawa i prowadzić legalnie biznes online. Moi Klienci to osoby mające odwagę spełniać marzenia o własnej firmie, w której realizują swoje pasje, ale także rozwijają dochodowe biznesy zgodnie z obowiązującymi przepisami.